Czy żywność funkcjonalna może odegrać rolę w poprawie sygnałów sytości oraz leczeniu otyłości?

Światowa Organizacja Zdrowia określiło otyłość jako najistotniejszy i jednocześnie najbardziej zaniedbany problem zdrowia publicznego na świecie, który obecnie dotyczy 500 milionów dorosłych. Główne powikłania i jednocześnie najczęstsze przyczyny zgonów związanych z otyłością to: choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2, nowotwory i powikłania narządowe, w tym niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
i glomerulopatia związana z otyłością. Trwają intensywne poszukiwania nowych metod terapii otyłości, w tym nowych kierunków dietoterapii.
Żywność funkcjonalna (POSHU: Foods for Specified Health Use) to żywność, z której usunięto szkodliwe składniki i/lub wzbogacona o substancje aktywne fizjologicznie; posiada odpowiednią wartość odżywczą; poprawia stan zdrowia człowieka. Do składników żywności funkcjonalnej wykorzystywanych w leczeniu otyłości należą przede wszystkim: włókno pokarmowe, chitosan, polifenole roślinne, sztuczne substancje słodzące, probiotyki, prebiotyki, aminokwasy, peptydy, białka, glikozydy, karnityna i sprzężone dieny kwasu linolenowego (CLA).
Najszerszą gamę mechanizmów wspomagających redukcję masy ciała wykazują probiotyki. Wpływają na rozkład polisacharydów, wchłanianie monosacharydów i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, hamują lipogenezę, nasilają aktywność lipazy lipoproteinowej, regulują ekspresję genów odpowiedzialnych za magazynowanie i wydatkowanie energii. Prebiotyki to nietrawione w przewodzie pokarmowym składniki pożywienia, które pobudzają wzrost i/lub aktywność probiotyków – najczęściej w terapii otyłości stosuje się poli- i oligosacharydy, inulinę i laktulozę. Składniki żywności wysokobłonnikowej wspomagające redukcję masy ciała to między innymi: galaktomannan, glukomannan, ksantan, psyllium, agar-agar, b-glukany, pektyny, chitosan i wyciągi z alg. Poprzez częściową fermentację żywność wysokobłonnikowa zwiększa objętość mas kałowych w jelicie grubym i reguluje rytm wypróżnień zaburzony w przebiegu diety niskokalorycznej. Chitosan wspomaga redukcję masy ciała i zmniejsza stężenia cholesterolu we krwi. Polifenole roślinne nasilają termogenezę, hamują powstawania komórek tłuszczowych poprzez inhibicję ekspresji genów odpowiedzialnych za adipogenezę i nasilają apoptozę dojrzałych adipocytów. Wiele składników żywności funkcjonalnej, poza redukcją masy ciała, wykazuje liczne korzystne dla zdrowia działania, w tym: hipoglikemizujące, hipotensyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwbiegunkowe i immunomodulacyjne.
Żywność funkcjonalna wspomaga leczenie nadwagi i otyłości również poprzez regulację sygnałów sytości. Do mechanizmów tego zjawiska zalicza się: wpływ na łaknienie za pośrednictwem peptydów jelitowych; gwałtowny wzrost objętości pod wpływem zaabsorbowanej w przewodzie pokarmowym wody; wyściełanie ścian przewodu pokarmowego oraz mechanizmy psychologiczne.

Opracowanie: Zakład Edukacji i Leczenia Otyłości oraz Zaburzeń Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu